Wiedza urzędników o obowiązkach wynikających z ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się

Na zlecenie Rzecznika Praw Obywatelskich RP zrealizowaliśmy badanie pt. „Wiedza urzędników o obowiązkach wynikających z ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się”.

Ustawa o języku migowym i innych formach komunikowania się uchwalona została w sierpniu 2011 r. Celem jej wprowadzenia była kodyfikacja udogodnień oferowanych przez organy administracji publicznej względem osób głuchych oraz głuchoniewidomych. Na skutek licznych skarg od osób głuchych i głuchoniewidomych, dotyczących nieprzestrzegania przepisów powyższej ustawy, Rzecznik Praw Obywatelskich postanowił zlecić badanie mające na celu diagnozę rzeczywistego stanu jej wdrożenia.

Badanie zrealizowaliśmy w oparciu o dwie metody badawcze: ankiety Mystery Caller (tajemniczy klient) oraz wywiady IDI. Celem ankiety Mystery Caller było zbadanie deklarowanego poziomu obsługi osób głuchych oraz głuchoniewidomych w urzędach. Ankieter wcielał się w rolę męża lub żony osoby głuchej/głuchoniewidomej i prosił o przedstawienie obowiązujących procedur i istniejących w urzędzie możliwości obsługi osób głuchych/głuchoniewidomych. Celem zastosowania wywiadów IDI było zidentyfikowanie przyczyn zdiagnozowanego ankietami stanu wdrożenia ustawy oraz pogłębienie analizy obowiązujących w wybranych urzędach procedur.

Zrealizowane badanie pozwoliło na wyciągniecie szeregu wniosków, z czego z najważniejszych należy wymienić zróżnicowany poziom obsługi oraz świadomości urzędników wobec osób głuchych i głuchoniewidomych.  Dostępność tłumaczy jak i innych udogodnień okazała się znacząco niższa wobec osób głuchoniewidomych. Brak dostępności w obydwu przypadkach był tłumaczony podobnie – brak podaży usług tłumaczy wynika z braku popytu – braku zaistnienia sytuacji obsługi osoby głuchej lub głuchoniewidomej w przeszłości. Warto przy tym jednak podkreślić istotny pozytywny przekaz płynący ze zrealizowanego badania – urzędy pomimo swego nieprzystosowania były otwarte na obsługę osób z powyższymi dysfunkcjami i praktycznie bez wyjątku dopuszczały obsługę poprzez tłumacza zapewnionego we własnym zakresie.

Przyczyny zdiagnozowanego stanu wdrożenia ustawy były zróżnicowane i wynikały zarówno z nieprzystosowania urzędów, braku konkretyzacji zapisów ustawy jak i (hipotetycznie) braku aktywności osób głuchych i głuchoniewidomych w podkreślaniu swojej obecności na terenie funkcjonowania danego urzędu – co mogłoby zasygnalizować urzędom popyt na usługi tłumaczeniowe, a tym samym przyczynić się do wzrostu poziomu obsługi. W celu poprawy zdiagnozowanego stanu wypracowaliśmy szereg rekomendacji, których zastosowanie będzie szansą na ograniczenie barier blokujących aktywność osób głuchych i głuchoniewidomych zarówno w urzędach publicznych jak i innych podmiotach.

Realizacja badania została zakończona na początku listopada 2013 r.